W Wieliczce 24. 09. 2014 r. w sali „Magistrat" Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka odbyło się 202 spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie" pt. „I wojna światowa (1914-1918) i udział w niej wieliczan - w 100. rocznicę wybuchu wojny (1914-2014) - Pamiętamy!"
Temat I wojny światowej był prezentowany w ramach spotkań z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" na 76 i 85 spotkaniach, zebrane treści zostały zawate w zeszytach 30 i 76 "Biblioteczki Wielickiej". Miejsca upamiętniające wydarzenia tej wojny na naszym terenie zostały przedstawione na 97 spotkaniu i opublikowane w zeszycie 42 "Biblioteczki Wielickiej".
Na zaproszeniu na spotkanie czytamy: "28. 06. 1914 r. w stolicy Bośni, Sarajewie, w wyniku zamachu zginął arcyksiążę Franciszek Ferdynand Habsburg, następca tronu Austro-Węgier - padły pierwsze strzały, które stały się bezpośrednią przyczyną wybuchu Wielkiej Wojny nazwanej I wojną światową. Polska, choć sama nie istniała jako państwo, stała się polem licznych bitew, w których ginęli masowo wcieleni do zaborczych armii Polacy. 6. 08. 1914 r., w dniu wybuchu wojny między Austrią a Rosją, granicę Królestwa Polskiego przekroczył przybyły z Krakowa oddział strzelców J. Piłsudskiego zwany I Kompanią Kadrową, który miał wywołać powstanie przeciw Rosji. 7 i 25. 08. 1914 r. z Wieliczki wyruszyły do Krakowa dwa oddziały ochotników pod dowództwem Bolesława Szpunara i Tadeusza Bierczyńskiego - walczyły w I i II brygadzie Legionów Polskich. W armii austriackiej służyli i walczyli mieszkańcy Wieliczki i okolic. 28.11. 1914 r. Wieliczkę opuściło wojsko austriackie a wkroczyło do niej wojsko rosyjskie, które okupowało miasto do 6 grudnia. W dniach 25-26 grudnia 1914 r. pluton wielicki B. Szpunara został rozbity pod �?owczówkiem k. Tarnowa. W Wieliczce powstał Powiatowy Komitet Narodowy, którym kierował Emanuel Winter. 30. 10. 1918 r. w Krakowie skapitulowała wojskowa załoga austriacka, uznając tworzące się władze polskie - Polską Komisję Likwidacyjną.
Wydarzenia I wojny w Wieliczce upamiętniają: cmentarz wojenny nr 381 z grobami 93 żołnierzy i obeliskiem „Pro - Patria - Mortuis 1914-1918, tablice, na których napisy utrwalają pamięć o wyjściu 7. 08. 1914 r. Oddziału Strzelców pod dowództwem B. Szpunara i T. Bierczyńskiego przy Pomniku Niepodległości i w klasztorze OO. Franciszkanów, obelisk na wzgórzu Kaim, który przypomina odparcie Rosjan spod Krakowa przez żołnierzy austro-węgierskich w dniu 6. 12. 1914 r."
Tradycyjnie spotkanie rozpoczęła Jadwiga Duda, kierownik Działu Regionalnego Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wieliczce, prezes Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki", jego organizatorka. Powitała zebranych, a szczególnie prelegentów: mgr Dariusza Tańculę, nauczyciela historii w Zespole Szkół Zawodowych w Wieliczce, mgr Andrzeja Rybickiego z Muzeum Historii Fotografii w Krakowie, prof. dr hab. Grażynę Korpal z ASP w Krakowie, dr. hab. arch. Andrzeja Gaczoła, mgr inż. Tadeusza Orłowskiego, mgr inż. Jana Matzke z KPW, mgr Bogdana Śmigielskiego z PTTK oraz mgr Elżbietę Obal-Dyrek, dyrektor, nauczycielki i uczniów Gimnazjum w Koźmicach Wielkich.
Wspomniała, że w minionym miesiącu zmarli uczestnicy spotkań "Wieliczka-Wieliczanie": Franciszek Wieczorek, lat 93, członek Klubu Przyjaciół Wieliczki z Gorzkowa - 4. 09. b. r., został pochowany na cmentarzu w Gorzkowie; Bronisław Piotrowski, podporucznik Wojska Polskiego, kombatant i członek Związku Kombatantów i Byłych Więźniów Politycznych RP, weteran walk o niepodległość, były długoletni pracownik i kierownik tartaków m. in. w Wieliczce, prezes Zarządu i kierownik Budowy Osiedla Domków Jednorodzinnych "Przyszłość" w Wieliczce. Pochowany został na wielickim cmentarzu .
Zabrani w ich intencji oraz ofiar I wojny światowej odmówili modlitwę: „Wieczne odpoczywanie racz im dać Panie..."
Zaprezentowano związane z tematem spotkania książki pt. "Twierdza Kraków. Wokół krakowskiej twierdzy. Epizody, bohaterowie, ślady bitwy o Kraków w 1914" , część IV Henryka �?ukasika, (Arkadiusz Wingert, Międzyzdroje-Kraków, 2009), „Legionowe kadry. Narodziny polskiego reportażu wojennego", katalog wystawy Andrzeja Rybickiego wydany przez Muzeum Historii Fotografii w Krakowie (2014 r.), Salezego Bogdana Brzuszka OFM „Brat Dominik Ignacy Drabczyński OFM wierny syn św. Franciszka z Asyżu i męczennik Katynia (1916 - 1940)" (Kraków 2014); Jerzego Gizy „Organizacja „Wolność" 1918. Polska konspiracja niepodległościowa w cesarsko-królewskiej armii podczas I wojny światowej i losy jej bohaterów" (Kraków 2011), zeszyt 146 „Biblioteczki Wielickiej" pt. „200 spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie" pt. „Ruch turystyczny w Kopalni Soli "Wieliczka" (KSW) - Przewodnicy Kopalni Soli "Wieliczka" opracowany przez Jadwigę Dudę a wydany przez Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną w Wieliczce.
Z programem słowno-muzycznym, autorstwa Celiny Chałupy, wystąpili uczniowie Gimnazjum w Koźmicach Wielkich pod kierunkiem nauczycielek: Celiny Chałupy, Moniki Dziewońskiej, Bogusławy Topy. Był to program autorstwa C. Chałupy, dotyczący historii polskich barw narodowych. Wykorzystano w nim wiersze Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego i Ignacego Krasickiego oraz utwory muzyczne: "Czerwone maki pod Monte Cassino" - słowa: Feliks Konarski, muzyka - Alfred Schütz "Rozkwitały pąki białych róż" - słowa: Jan Emil Lankau, Kazimierz Wroczyński i inni (pierwowzór), muzyka - Mieczysław Kozar- Słobódzki. W programie wystąpili: Jacek Dański, Klaudia Do Van, Magdalena Dyrda, Radosław Kania, Tomasz Karolak, Michał Klnowski, Katarzyna Kowalska, Wiktoria Miękinia, Wiktoria Mistarz, Marzena Nowak, Danuta Lupa, Natalia �?yżczarz, Jakub Siwek, Klaudia Stachura, Gabriela Witczak.
Prelekcje wygłosili: Dariusz Tańcula - "Geneza wybuchu I wojny światowej w 1914 r.", Andrzej Rybicki st. kustosz Muzeum Historii Fotografii w Krakowie - „Jan Zdzisław Włodek (1885-1940), ziemianin, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, fotograf czasu przełomu. Prezentacja wystawy „Legionowe kadry" w tym fotografii Jan Włodka (1885 - 1940) fotoreportera legionowej epopei."; Grażyna Korpal - „Legionista Tadeusz Korpal (1889-1977), wieliczanin z wyboru"; Andrzej Gaczoł - „Tadeusz Bierczyński i jego kuzyni - ich udział w I wojnie światowej", Tadeusz Orłowski - "Udział Ludwika Młynka (1864-1941) z Sierczy w I wojnie światowej."; Jan Matzke, członek Klubu Przyjaciół Wieliczki - "Wieliccy legioniści, Kawalerowie Orderu Virutii Militari."; Bogdan Śmigielski, wieliczanin - „Cmentarze wojenne z I wojny światowej w Małopolsce - cmentarz w Wieliczce."
W dyskusji głos zabrali: Maria Gurgul, Stanisław Stawarczyk, prelegenci, prowadząca spotkanie.
Oprawę plastyczną spotkania stanowiła wystawa fotografii Jana Z. Włodka z Muzeum Historii Fotografii w Krakowie i obrazów legionowych Tadeusza Korpala ze zbiorów rodziny.
W spotkaniu uczestniczyło 76 osób. Opuszczając salę "Magistrat" uczestnicy spotkania mogli nabyć publikacje Muzeum Historii Fotografii w Krakowie oraz zabrać zaproszenia na 203 spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" i zeszyt 146 "Biblioteczki Wielickiej."
Organizatorami spotkania były: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna - Dział Regionalny, Zespół Szkół Zawodowych w Wieliczce, Muzeum Historii Fotografii im. Walerego Rzewuskiego w Krakowie, Gimnazjum w Koźmicach Wielkich, Urząd Miasta i Gminy Wieliczka, Stowarzyszenie „Klub Przyjaciół Wieliczki", Akademickie Koło Wieliczan, Koło Młodych Miłośników Starej Wieliczki.
Relacja ze spotkania została opublikowana w zeszycie 147 „Biblioteczki Wielickiej", który jest do wypożyczenia w naszej Bibliotece w Dziale Popularno-Naukowym oraz na stronie internetowej Małopolskiej Biblioteki Cyfrowej: www. mbc. malopolska.pl. Znajduje się w nim także sprawozdanie z konkursu pt. „Kopalnia Soli „Wieliczka w 36 lecie wpisu na I Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO (1978-2014)" , który odbył się 22.10. b.r.
Opracowała Jadwiga Duda