Zofia Dańda (1924-2008) sołtys i opiekun społeczny w Koźmicach Wielkich w latach 1967-1989

Zofia Dańda urodziła się 31.03.1924 r. w Koźmicach Wielkich (w przysiółku Wysoka Góra) jako córka Anny z domu Babczyk i Jakuba Cholewów. Urodziła się w  rodzinie robotniczo-chłopskiej. Ojciec pracował w Kopalni Soli w Wieliczce i gospodarzył na roli. Anna i Jakub Cholewowie wydali na świat dziesięcioro dzieci. Zofia  była jedną z nich. Miała braci i siostry: Władysława, Rozalię i Franciszka (bliźnięta), Marię, Helenę, Stefanię, Stanisława, Wandę, Józefa. Mając 7 lat rozpoczęła naukę w siedmioklasowej  Szkole Powszechnej w Koźmicach Wielkich, gdzie uczęszczała w latach 1931-1938, gdy kierownikami szkoły byli kolejno: Antoni Szaper, Ferdynand Fryt. Po ukończeniu szkoły, od 14. tego roku życia pracowała u rodziców w małym gospodarstwie rolnym i dorywczo-sezonowo w gospodarstwach sąsiadów. W czasie II wojny światowej,  gdy Koźmice i okolice znajdowały się pod okupacją Niemców, mając 17-18 lat, czyli w latach 1941-1942 była wtajemniczona w prace konspiracyjną partyzantów walczącym z okupantem pomagając konspiratorom w różnych akcjach.  W czerwcu 1944 r. rozpoczęła pracę w kuchni niemieckiej zlokalizowanej we dworze Pirowskich w Koźmicach Wielkich. Dzięki tej pracy miała możliwość większej pomocy partyzantom oraz wysiedleńcom z Poznańskiego, Warszawy, którzy mieszkali we wsi. Po zakończeniu wojny, jesienią 1945 r. należała do miejscowego Koła „Wici"  (Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici").

Zofia Cholewa  14.11.1948 r. w Wieliczce, w kościele pw. św. Klemensa zawarła sakrament małżeństwa ze Stanisławem Dańdą, urodzonym 1.02.1921 r.,  pracownikiem fabryki „Kabel" w Krakowie. Zamieszkali w domu rodzinnym  Zofii na Wysokiej Górze. Na świat przyszły dzieci: w 1949 r. Anna i w 1954 r.  Danuta. Prowadziła dom, wychowywała dzieci. Swoim dzieciom mówiła, że najważniejszym jest być uczciwym i dobrym człowiekiem.  Pracowała sezonowo i dorywczo w gospodarstwach sąsiadów. Razem z mężem na jego gruncie budowała własny dom w Koźmicach Wielkich numer 250, w którym zamieszkali w 1959 r. (foto 3006). Od 1949 r. należała do Koła Gospodyń Wiejskich i zaraz potem została członkiem Zarządu.  W 1956 r., gdy córka Anna poszła do koźmickiej podstawówki,  rozpoczęła pracę społeczną w Komitecie Rodzicielskim współpracując z kierownikiem szkoły Klemensem Surówką i przez 8 lat pracowała jako kasjer klasowy. W maju 1967 r. została wybrana przez  Walne Zebranie Wiejskie na sołtysa wsi Koźmice Wielkie i pełniła tę funkcję przez 22 lata do 1989 r. 

Od 1968 r. przyjęła również funkcję Opiekuna Społecznego. W 1971 r. wstąpiła do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (ZSL). Jako sołtys i członek ZSL pracowała społecznie dla dobra społeczeństwa Koźmic Wielkich. W roznoszeniu informacji z Gminy Koźmice Wielkie  i Gminy Wieliczka wśród mieszkańców pomagali jej:  goniec i stróż nocny m.in. p. Rzepecki.  Na domu miała szyldy z napisami: „Sołtys",  „Opiekun Społeczny". W domu miała służbowy telefon z tarczą do wybierania numerów. Znała wszystkich mieszkańców i wiedziała pod jakimi numerami domów zamieszkują.  W Biurze Sołtysa czyli  w kuchni swojego domu, które było otwarte dla ludzi przez siedem dni tygodnia,  wykonywała następujące zadania:

- zbieranie podatków od mieszkańców na rzecz Gminy Koźmice Wielkie, a po jej likwidacji  od 1976 r. dla Gminy Wieliczka. Każdego roku co kwartał miała wyznaczone dni na zbieranie należności w oparciu o nakazy podatkowe. Wpłacających wpisywała z imienia i nazwiska, z adresem do zeszytu (miała ich dwanaście). Zebrane każdego dnia pieniądze liczyła pamięciowo, potem korzystała z kalkulatora a następnie zanosiła, zawoziła do  Urzędu Gminy i wpłacała do kasy, gdzie zdarzało się że stała w kolejce.

- przy zbieraniu należności podatkowych zbierała także składki  - wpłaty na Narodowy Fundusz Zdrowia.

- prowadzenie ksiąg meldunkowych przez krótki okres czasu. Do niej zgłaszali się mieszkańcy z informacją o urodzeniu dziecka, zawarciu małżeństwa czy zgonu domownika. Te informacje wpisywała do ksiąg meldunkowych Koźmic Wielkich.

- wydawanie kart żywnościowych dla rolników.

- wydawanie „paszportów"- poświadczeń rolnikom o sprzedaży zwierząt: krów, koni, prosiąt itp.

- pełnienie funkcji Opiekuna Społecznego. We wsi były rodziny wymagające pomocy materialnej. Zabiegała o środki na ten cel w Gminie, odwiedzała te rodziny, pomagała im i kontrolowała czy sytuacja ulega poprawie. Jeśli się sytuacja nie poprawiała zgłaszała na M O (Milicję Obywatelską),

- wydawanie uczniom szkół podstawowych i średnich zaświadczeń o ich pracy przy wykopkach ziemniaków w gospodarstwach rodziców w celu usprawiedliwienia nieobecności w szkole.

- wydawanie opinii dla mieszkańców co do przydziału przez Gminę materiałów budowlanych: cementu,  żelaza, wapna itp.  na prowadzone inwestycje.

- organizowanie w pięciu przysiółkach wsi punktów szczepień psów i krów dla weterynarza do którego ze zwierzętami w wyznaczonym dniu i czasie zgłaszali się mieszkańcy ze zwierzętami.

- organizowanie i prowadzenie Zebrań Wiejskich. Starannie przygotowywała ich programy i sprawozdania. Lubiła mówić z ludźmi i do ludzi oraz pisać.

Jako sołtys była także radną Rady Narodowej Miasta i Gminy Wieliczka w latach 1978 - 1982 - 1984 o czym świadczy legitymacja podpisana przez Przewodniczącego Rady Narodowej Tadeusza Janię w dniu 10.09.1980 r. (foto. 2972)    Była zaangażowana we wszystkie inicjatywy we wsi: Społeczny Komitet Budowy Ośrodka Zdrowia,   Społeczny Komitet Budowy Gazociągu, który otwarto 26.11.1987 r.

Zofia Dańda za wieloletnią pracę społeczną została uhonorowana:

- 12 marca 1975 r. przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie Srebrną Odznaką  Za Zasługi Dla Ziemi Krakowskiej - Legitymacja nr 13 229,

- 28 czerwca 1982 r. przez Prezydium Rady Narodowej Miasta Krakowa Złotą Odznaką Za Zasługi Dla Ziemi Krakowskiej - Legitymacja nr 21 578,

- 22 lipca 1984 r. uchwałą Rady Państwa nr 132/8/84 M -  Medalem 40-lecia Polski Ludowej - legitymację podpisał Przewodniczący Rady Państwa.

Państwo Zofia i Stanisław Dańdowie wykształcili córki. Anna ukończyła  Liceum Ogólnokształcące w Wieliczce oraz dwuletnią Szkołę Medyczną Techników Farmaceutycznych w Krakowie. Pracowała w Miraculum w Krakowie. Danuta ukończyła Liceum Ekonomiczne w Wieliczce. Była zatrudniona  w Szkole Podstawowej, a  potem w Gimnazjum w Koźmicach Wielkich. Doczekali ślubu Danuty z Januszem Michalikiem i przyjścia na świat wnucząt: Marka, Ewy, Tomasza.  

11.04.1997 r. zmarł Stanisław Dańda.  Był uczestnikiem walk zbrojnych z Niemcami w latach 1939-1945 o czym świadczą nadane mu 5.04.1983 r. przez Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego: Odznaka Grunwaldzka i Medal Zwycięstwa i Wolności 1945. W czasie okupacji był  więźniem obozu niemieckiego KL Plaszow a po wojnie miał status inwalidy wojennego I grupy.

Zofia Dańda  od 8.12.1988 r. była rencistą z tytułu szczególnych zasług dla PRL - legitymacja nr 1220/3438 (foto. 2978) a od 10.10.1997 r. była członkiem Związku Kombatantów Rzeczpospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych  - legitymacja nr 03690.

Będąc na rencie  rozchorowała się:  w 2003 r. przeżyła amputację nogi jednej a w 2004 r. drugiej, z powodu czerniaka straciła oko.  W czasie choroby, gdy Parafię pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Gorzkowie wizytował ks. biskup Albin Małysiak - odwiedzając chorych 23.09.2007 r. z księdzem proboszczem Adamem Żuradem  odwiedził Panią Zofię. 

 Zofia Dańda zmarła 5.06.2008 r. Spoczywa wraz z mężem i wnukiem Markiem na cmentarzu parafialnym w Gorzkowie.

Dziękuję córkom śp. Zofii Dandy za spotkania 25 i 31.01.2020 r., wspomnienia i udostępnione dokumenty oraz zdjęcia dzięki czemu mogłam napisać niniejszy biogram.

Opracowała Jadwiga Duda

Koźmice Wielkie  6. 02.2020 r.