Jest to jedna z najpiękniejszych dziko rosnących roślin. Występuje głównie w lasach liściastych. Częsta jest w polskich górach, rośnie w Sudetach i Karpatach, natomiast na północy kraju występuje bardzo rzadko.
Znam dwa stanowiska występowania tej lilii w Koźmicach. Jedno jest niewielkie i liczy kilkanaście roślin, ale drugie jest imponujące. Na powierzchni kilkunastu arów rośnie grubo ponad sto egzemplarzy tej rośliny.
Lilia złotogłów jest rośliną wieloletnią, często dorasta do 1, 5 m wysokości. Na świecie występuje około 75 gatunków lilii. W Polsce na naturalnych stanowiskach występują tylko dwa: bardzo rzadka lilia bulwkowata, o kwiatach pomarańczowych (rośnie tylko na łąkach górskich Podhala i Orawy) oraz lilia złotogłów występująca w lasach liściastych. Oba gatunki podlegają całkowitej ochronie.
Ochrona całkowita oznacza bezwzględny zakaz zbierania roślin ich niszczenia czy też zbierania ich owoców lub innych części z wyjątkiem specjalnych plantacji.
Kwitnie w czerwcu i lipcu. Duże, różowoczerwone, ciemno nakrapiane kwiaty lilii, zwykle od 3 do 12 na łodydze, zwisają na długich szypułkach i są trudno dostępne dla licznych chcących je zapylić owadów. Tylko motylom nocnym z rodziny zawisakowatych udaje się ta sztuka. Do nektaru dobierają się za pomocą długich trąbek, niczym kolibry zawisając nieruchomo w powietrzu. I właśnie dla nich kwiaty najintensywniej pachną nocą.
W Polsce gatunek ten jest zagrożony wyginięciem. Głównie ze względu na swoją urodę lilia jest bezmyślnie zrywana lub wykopywana i przenoszona do przydomowych ogródków.
Dawniej, gdy była jeszcze pospolita, jej cebulki uchodziły za przysmak w każdej postaci: surowej, gotowanej i pieczonej. Niestety w tym roku w Koźmicach nie można już podziwiać tych pięknych kwiatów. Pomimo ścisłej ochrony w tym roku większość roślin w Koźmicach objadły sarny, a upodobały sobie pąki. No cóż zrobić - natura!
W czasie wakacyjnych i nie tylko wakacyjnych wędrówek możemy spotkać wiele ciekawych i rzadkich roślin. Czy ktoś w Koźmicach natknął się może na stanowiska tej rzadkiej i chronionej rośliny?
Tekst i zdjęcia: Adam Panek
